سامانه مدیریت نشریات علمی دانشگاه یزد

پولادیان, حسین, خجسته, فرامرز, انصاری, زهرا. (1401). تأثیرپذیری قهرمانان افسانه‌های عامه از شاهنامه. کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی, 23(52), 129-167. doi: 10.29252/kavosh.2021.16867.3092
حسین پولادیان; فرامرز خجسته; زهرا انصاری. "تأثیرپذیری قهرمانان افسانه‌های عامه از شاهنامه". کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی, 23, 52, 1401, 129-167. doi: 10.29252/kavosh.2021.16867.3092
پولادیان, حسین, خجسته, فرامرز, انصاری, زهرا. (1401). 'تأثیرپذیری قهرمانان افسانه‌های عامه از شاهنامه', کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی, 23(52), pp. 129-167. doi: 10.29252/kavosh.2021.16867.3092
پولادیان, حسین, خجسته, فرامرز, انصاری, زهرا. تأثیرپذیری قهرمانان افسانه‌های عامه از شاهنامه. کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی, 1401; 23(52): 129-167. doi: 10.29252/kavosh.2021.16867.3092

تأثیرپذیری قهرمانان افسانه‌های عامه از شاهنامه

کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی
دوره 23، شماره 52، خرداد 1401، صفحه 129-167    اصل مقاله (991.08 K)
نوع مقاله: مقاله ترویجی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/kavosh.2021.16867.3092
نویسندگان
حسین پولادیان1؛ فرامرز خجسته* 2؛ زهرا انصاری3
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان
2دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه هرمزگان
3استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه هرمزگان
چکیده
قصّه ­های پهلوانی یکی از انواع قصّه­ های عامّه است که نبرد اغراق ­آمیز پهلوانان و قهرمانان واقعی، تاریخی یا خیالی را به همراه ماجراهای عیاری و عاشقانه آن ها به تصویر می­ کشد. بسیاری از خصال، صفات و کنش­ های پهلوان قصّه ­ها در سنّت­ های پهلوانی ایران باستان، اندیشه ­های اساطیری و نظام عیاری و جوانمردی ریشه دارد. در این میان، نقش شاهنامه فردوسی در الگوبخشی به شخصیت پهلوان ادب عامّه و کنش­ های او از همه برجسته­ تر و نمایان­ تر است، به گونه ­ای که راویان قصّه­ ها سعی در همسان ­سازی پهلوان ادب عامّه با شاهنامه داشته ­اند.
این پژوهش بر آن است تا ویژگی­­ های پهلوان قصّه­ های عامّه را در مقایسه با پهلوان شاهنامه از نظر الگوی تولّد و بن­مایه ­های مربوط به آن، کنش­ های سلحشورانه و سیاسی، و خصال عیاری و جوانمردی شناسایی نماید. نتایج پژوهش نشان می­ دهد پهلوان ادب عامّه در الگوی تولّد، کیفیت بالندگی و تربیت، خصال جنگاوری و پای بندی به الزامات اخلاق جوانمردی با پهلوان حماسة ملّی مشترکات فراوانی دارد؛ ولی بنا به خاستگاه مردمی­ اش، در کنش­ های سیاسی و نوع برخورد با نهاد قدرت، آزادانه ­تر و مستقل ­تر از پهلوان شاهنامه عمل می­ کند.
کلیدواژه‌ها
قصّه های عامّه؛ پهلوان؛ شاهنامه؛ مطالعات تطبیقی
عنوان مقاله [English]
The Influence of Shahnameh on the Hero of Folk Tales
نویسندگان [English]
Hossein pouladian1؛ Faramarz Khojasteh2؛ zahra ansari3
1phd student in Persian language and literature,Hormozgan University
2Associate Professor of Persian Language and Literature, Hormozgan University
3Assistant Professor of Persian Language and Literature, Hormozgan University
چکیده [English]
A heroic scene is a kind of folk tale that depicts the exaggerated battle of real, historical or imaginary heroes and heroines along with their adventurous and romantic adventures. Many of the characteristics, traits and actions of the hero of the stories are rooted in the heroic traditions of ancient Iran, mythological ideas and the system of nobility and chivalry. They had popular literature with Shahnameh. This study aims to identify the characteristics of the hero of folk tales in comparison with the hero of Shahnameh in terms of birth pattern and related principles, military and political actions, and the characteristics of modesty and chivalry. The results of the discussion show that the hero of popular literature has a lot in common with the hero of the national epic in the pattern of birth, quality of upbringing and education, warlike character, using fine tricks and adhering to the requirements of chivalry ethics; But according to his popular origin, in political actions and the type of dealing with the institution of power, he acts more freely and independently than the hero of Shahnameh.
کلیدواژه‌ها [English]
Folk tales, hero, Shahnameh, comparative study
مراجع
الف) کتاب­ ها

  1. ارجانی، فرامرزبن خداداد (1362)، سمک عیار، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران: آگاه.
  2. باستانی ­پاریزی، محمّدابراهیم (1383)، یعقوب لیث، چاپ 8، تهران: نشر علم.
  3. بهار، مهرداد (1375)، ادیان آسیایی، تهران: چشمه.
  4. پراپ، ولادیمیر (1368)، ریخت­ شناسی قصّه­ های پریان، ترجمة فریدون بدره ­ای، تهران: توس.
  5. ---------- (1371)، ریشه ­های تاریخی قصّه ­های پریان؛ ترجمة فریدون بدره ­ای، تهران: توس.
  6. پرهام، باقر (1377)، مبانی نقد خرد سیاسی در ایران با نگاه به فردوسی، تهران: نشر مرکز.
  7. خدیش، پگاه (1387)، ریخت شناسی قصّه­ های جادویی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  8. درویشیان، علی­اشرف و رضا خندان (مهابادی) (1398)، فرهنگ افسانه­ های مردم ایران، (ج 1-19)، تهران: نشر ماهریش.
  9. ذوالفقاری، حسن و بهادر باقری (1399)، افسانه­ های پهلوانی ایران، تهران: خاموش.
  10. سرامی، قدمعلی (1383)، از رنگ گل تا رنج خار (شکل ­شناسی داستان­ های شاهنامه)، تهران: علمی و فرهنگی.
  11. سودآورد، ابوالعلا (1383)، فرّه ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: میرک.
  12. سیپک، ییری (1384)، ادبیات فولکلور ایران، ترجمة محمّد اخگری، تهران: سروش.
  13. شاردن، ژان (1374)، سیاحت­نامة شاردن، ترجمة اقبال یغمایی، تهران: چاپخانه حیدری.
  14. طرسوسی، ابوطاهر (1374)، داراب­نامه، تصحیح ذبیح­اله صفا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  15. فردوسی، ابوالقاسم (1366)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­ مطلق، ج 1، نسخه اینترنتی، نیویورک: انتشارات پارس .
  16. ------------ (1369)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­ مطلق، ج 2، نسخه اینترنتی، کالیفرنیا: انتشارات پارس.
  17. ------------ (1371)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی ­مطلق، ج 3، نسخه اینترنتی، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
  18. ------------ (1375)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­ مطلق، ج 5، نسخه اینترنتی، کالیفرنیا: انتشارات مزدا.
  19. ------------ (1384)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی ­مطلق و محمود امید سالار، ج 6، نسخه اینترنتی، نیویورک: بنیاد میراث ایران.
  20. فروید، زیگموند (1369)، توتم و تابو، ترجمة محمود خنجی، تهران: طهوری.
  21. قاسم ­زاده، محمّد (1395)، افسانه­ های ایرانی (افسانه­های پهلوانان، عیاران، رندان)، ج 5 و6، تهران: هیرمند.
  22. کزازی، میرجلال­ الدّین (1381)، نامه باستان، تهران: سمت.
  23. --------------- (1385)، پهلوانی و جوانمردی در شاهنامه فردوسی در: تاریخ و فرهنگ جوانمردی، سید، مسعود رضوی، تهران: اطلاعات.
  24. کمپبل، جوزف (1377)، قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
  25. ---------- (1389)، قهرمان هزار چهره، ترجمة شادی خسروپناه، چاپ 3، مشهد: گل آفتاب.
  26. مارزلف، اولریش (1376)، طبقه ­بندی قصّه­ های ایرانی، ترجمة کی­کاووس جهانداری، تهران: سروش.
  27. محجوب، محمّدجعفر (1387)، ادبیات عامیانه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ4، تهران: چشمه.
  28. مجتبایی، فتح ­اله (1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
  29. مسکوب، شاهرخ (1374)، تن پهلوان و روان خردمند، تهران: طرح نو.
  30. مؤذن­جامی، محمّدمهدی (1388)، ادب پهلوانی، تهران: قطره.
  31. میرصادقی، جمال (1376)، عناصر داستان، تهران: سخن.
  32. نولدکه، تئودور (1384)، حماسة ملّی ایران، ترجمة بزرگ علوی، تهران: نگاه.
  33. هدایت، صادق (1395)، فرهنگ عامیانه مردم ایران، گردآورنده: جهانگیر هدایت، چاپ 7، تهران: چشمه.
  34. هینلز، جان­راسل (1375)، شناخت اساطیر ایران، ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
  35. یونگ، کارل­گوستاو (1378)، انسان و سمبول ­هایش، ترجمة محمود سلطانی، چاپ 6، تهران: جامی.
ب) مقالات

  1. آقاحسینی، حسین و ناهید نصرآزادانی (1396)، «رازداری در داستان­ های عاشقانة شاهنامه»، پژوهش­نامه ادبیات تعلیمی، س9، ش 33، صص 1-28.
  2. آیدنلو، سجاد (1389)، «بررسی و تحلیل چند رسم پهلوانی در متون حماسی»، فصلنامه تخصصی پیک نور زبان و ادبیات فارسی، س1، ش1، صص 5-26.
  3. آیدنلو، سجاد (1392)، «برخی نکات و بن­مایه ­های منظومة پهلوانی-عامیانة زرین­قبانامه»، دوفصلنامة فرهنگ و ادبیات عامّه، دورة 1، ش 1، صص 1-40.
  4. --------- (1393)، «مشابهات حماسة ارمنی دلاوران ساسون و شاهنامه»، جستارهای ادبی، س 47، ش 185، صص 1-41.
  5. پورخالقی­ چترودی، مهدخت و لیلی حق ­پرست (1391)، «بررسی نقش پادافره پیمان­شکنی در ماجرای اسفندیار»، ادب­پژوهی، ش 19، صص 105-120.
  6. تشکری، منوچهر؛ محمّدرضا صالحی­ مازندرانی و شیما فاضلی (1398)، «بررسی و تحلیل کنش­ ها و ویژگی­ های قهرمان-پهلوان در داستان­ های قهرمانی عامّه فارسی و مقایسه آن با شاهنامه فردوسی»، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، س 27، ش 87، صص 67-93.
  7. حسام­ پور، سعید و ناهید دهقانی (1387)، «بررسی تحلیلی گونه ­های پیمان و سوگند در شاهنامه»، پژوهش­نامه ادب غنایی، ش11، صص 66-73.
  8. جعفرپور، میلاد و مهیار علوی­ مقدّم (1390)، «بررسی تطبیقی عناصر آیینی و جنگاوری در شاهنامه و سمک عیار»، جستارهای ادبی، س 144، ش 175، صص 51-84.
  9. ذوالفقاری، حسن، غلامحسین غلامحسین ­زاده و فاطمه فرخی (1389)، «ساختارشناسی بن­مایه­ های حمزه ­نامه» (با تکیه بر بن­مایه ­های عیاری، عاشقانه، شگفت ­انگیز و کرامت)، فصلنامه علمی-پژوهشی نقد ادبی، س3، ش11 و 12، ص 205-232.
  10. ذوالفقاری، حسن، بهادر باقری (1394)، «مهم­ترین ویژگی­ های افسانه ­های پهلوانی ایرانی»، مطالعات فرهنگی-ارتباطات، س16، ش30، صص7-39.
  11. شفیعی­ کدکنی، محمّدرضا (1372)، «انواع ادبی و شعر فارسی»، رشد آموزش ادب فارسی، س 8 ، ش 1 (پیاپی 32)، صص 4-9.
  12. شکیبی­ ممتاز، نسرین و مریم حسینی (1392)، «طبقه­ بندی انواع خویشکاری تولّد قهرمان در اسطوره­ ها، افسانه­ ها، داستان­ های عامیانه و قصّه ­های پریان»، دوفصلنامة فرهنگ و ادبیات عامّه، دورة 1، ش 1، صص 143–170.
  13. قبادی، حسینعلی و مهدی نوری (1386)، «تأثیر شاهنامة فردوسی بر ادبیات عیاری»، زبان و ادبیات فارسی، س 50، ش 201، صص 63–96.
  14. کرمی ­پور، حمید (1393)، «بررسی ابعاد اجتماعی آیین فتوّت در خراسان از قرن سوم هجری تا قرن ششم هجری»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س3، ش1، صص89-113.
  15. نهچیری، اصغر (1383)، «خصال رستم در شاهنامه؛ سیمای انسانی آرمانی»، مجله علمی-پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش38، صص 175-212.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 1,562
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 820