گونه شناسی معماری و الگوی پراکنش کبوترخانه های حوضۀ آبریز رودخانۀ زاینده رود، در شهرستان فلاورجان و مبارکه | ||
| معماری اقلیم گرم و خشک | ||
| دوره 11، شماره 18، اردیبهشت 1403، صفحه 37-61 اصل مقاله (2.27 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ahdc.2024.20757.1774 | ||
| نویسندگان | ||
| ذات الله نیک زاد* 1؛ سارا محمدی2 | ||
| 1هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری | ||
| 2گروه بافت های تاریخی، پژوهشکده بناها و بافت های تاریخی فرهنگی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| کبوترخانه گونه ای شناخته شده در معماری ایران به شمار میرود که محل گردهم آوردن و نگهداری کبوتران، برای تأمین کود کشتزارها بوده و در ارتباط مستقیم با مردم و معیشت کشاورزی ساخته و پرداخته میشد. در طول تاریخ، فرهنگ بهره برداری از این گونۀ معماری در فلات مرکزی ایران، بویژه استان اصفهان متداول بود و امروز جزئی از منظر میراث کشاورزی پیرامون شهرها و روستاها را تشکیل می دهد. در حاشیه و حوزۀ آبریز زاینده رود، شمار قابل توجه کبوترخانه در پهنه های کشاورزی شهرستانهای فلاورجان و مبارکه، واقع در جنوب استان اصفهان برپاست. مکانگزینی بیشتر این گونه بناها در محدودۀ کشتزارهاست، اما امروزه به سبب دگرگونی در شیوه های کشاورزی متروک افتاده اند، از اینرو خطرات روزافزونی آنها را تهدید میکند. بر اساس بناهایی که برجا مانده، پاسخ به پرسش از نحوۀ پراکندگی و الگوی معماری کبوترخانه ها در مناطق مورد پژوهش پیگیری می شود. با این هدف که ارتباط محیط و اجتماع مناطق کشاورزی بر کبوترخانه سنجش شود. روش پژوهش «تاریخی ـ توصیفی» است. بخش عمدۀ داده های پژوهش از راه میدانی و با مشاهده و مستندنگاری هر یک از بناها حاصل شده و مطالعات کتابخانه ای باقی داده ها را تشکیل میدهد. تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار GIS انجام شده است. شمار 33 کبوترخانه در شهرستان فلاورجان و 15 تا در مبارکه شناسایی شدند. کبوترخانه های موجود دستکم به 7 گونۀ معماری تقسیم میشوند. که شامل برج های یک استوانه ای و چند استوانه ای است. الگوی غالب کبوترخانه های فلاورجان از گونۀ یک استوانه ای و در مبارکه استوانه ای گونه یک و مجموعه چند استوانه ای و چهار استوانه ای است که هرچه از فلاورجان به سمت مبارکه حرکت میکنیم پلان برج ها متاثر از مبارکه و به صورت به مجموعه چند استوانه ای و چهار استوانه ای تغییر پیدا میکند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| کبوترخانه؛ معماری؛ پراکنش؛ فلاورجان؛ مبارکه | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Typology of Pigeon tower in the Zayandehrood River Catchment (Case Study of Falavarjan and Mobarakeh Cities) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| .Zatollah Nikzad.1؛ sara mohammadi2 | ||
| 1Member of the scientific faculty of the Research Institute of Cultural Heritage and Tourism | ||
| 2Department of Historical Textures, Historical Cultural Buildings and Textures Research Institute, Cultural Heritage and Tourism Research Institute, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| The pigeon house or pigeon tower, as the name implies, is a place for the living and offspring of the pigeons and as a kind of indigenous Iranian architecture and a functional, historical monument has gradually found its position in various parts of Iranian architecture. These monuments were initially constructed just as a very small part of a larger architectural complex with the purpose of military and security exploitation of the pigeons residing there to communicate or exchange messages and news in specific circumstances.Due to the location of a significant number of mentioned buildings in agricultural farms and the increasing risk of their destruction, it is necessary to conduct basic studies and explain their special place in the history of Iranian architecture in order to preserve and introduce them. Based on this, it seems that the mentioned buildings have been a kind of reflection of the social class and the conditions of the society around them in terms of form, structure, and dimensions. Therefore, in order to examine the relationship between architecture and the social class that governs each region, the authors have studied and classified them. In this regard, in the first stage, they have documented the mentioned works, including preparing photos, designs, required maps (plan, facade, section) and obtaining initial information from the mentioned buildings based on field visits to Dovecotes in the study area and then they have proceeded to prepare a scattering map and analysis of the architecture of the dovecotes. With the use of GIS science and its software, steps have been taken to achieve real scientific results. Based on the information obtained from the mentioned buildings and their location, the question arises that what is the relationship between different farming communities and the structure of dovecote formation? And how can this connection be explained? Given the existence of a class system governing society (master-peasant) in the Middle and Late Islamic periods, the authors plan to use archeological studies to study the formation of dovecotes in different areas, assuming that the creation of dovecotes in various dimensions and structures in different parts of the country depended on the ruling class in that region. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Zayanderoud, pigeon houses, Falavarjan, mobarakeh, typology | ||
| مراجع | ||
|
اسدی طوسی، ابونصرعلی ابن محمد. (1356). لغت فرس، به کوشش محمود میرسیاقی. تهران: طهوری.
ابن خلف تبریزی، محمد حسین. (1336). برهان قاطع، به کوشش م. سعیدی پور. ج2. تهران: خرد - نیما.
آزاد، میترا. (1389). کبوترخانه اسفستانج شاهکار ترکیب خشت و چوب در معماری روستایی ایران. میراث ملی. فصلنامه تخصصی معاونت میراث فرهنگی. ش6، 4ـ15.
اشرفی، مهناز. (1394). میراث کشاورزی دستکند. اثر. ش 70، 3ـ 18
امجد، مرجان، ستاری، شهرام. (1383). چهار برج (فلاورجان)، پرونده ثبتی اثر. اصفهان: اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان
بابایی کهن، هوشنگ. (1391). مجموعه مقالات همایش منطقه ای سهند، خداجو، دانشگاه پیام نور واحد مراغه، قم: مخزن السرار.
بیزلی، الیزابت. (1374). برجهای کبوتر اصفهان، ترجمة مهندس کسائیان. اصفهان: آرشیو دفتر حفاظت آثار باستانی اصفهان.
حیدری نبی، داریوش. (1378). کبوترخان، نظری به کبوترخانههای اصفهان. مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهرسازی، ج2، 206ـ207.
حیدری بابا کمال، یداله. (1391). نقش کبوترخانه های گلپایگان و خوانسار، پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.زین الدین، علی رضا. (1387). برج کبوتر. الگوی معماری آینده. اطلاعات علمی. (22). ش 22، 64.
سرفرازی، محمدرضا، 1369، کبوترخانههای گلپایگان. ماهنامه جهاد (ترویج کشاورزی وتوسعه روستایی)، ش 128، ص 43ـ45.
ستارنژاد، سعید؛ عزیزی، شیما و همتی آرقون، توحید. (1396). پژوهشی در کبوترخانه صخره کند، روستای تازه کند قشلاق؛ شهرستان مراغه. دوماهنامۀ پژوهش در هنر و علوم انسانی. س2. ش6 (پیاپی هشت)، 127 ـ 142.
عادلی، حجت الله. (1359). مهندسی زلزله. ج1، تهران: دانشگاه تهران.
فرهادی، مرتضی. (1372). نگاهی به اهمیت و پیشینة کبوترخانههای ایران. تهران: جشنوارة هنری ادبی روستا.
فرهادی، مرتضی. (1372). کبوترخانههای اصفهان در منابع خارجی. مجله باستان شناسی و تاریخ. س8. ش 15، 38ـ 47.
فرهادی، مرتضی. (1372). کبوترخانههای اصفهان در منابع خارجی. باستان شناسی و تاریخ. ش 15، 38ـ 47.
فرهادی، مرتضی. (1377). کبوترخانههای ایران، اعجاز معماری و خلاقیت در کار کشاورزی. نما (نشریه سازمان نظام مهندسی استان اصفهان). ش11ـ 12، 11ـ39.
فرهادی، مرتضی. (1379). کبوتر خان. کتاب روستا. تهران: دانشسرای عالی سپاه.
فوران، جان. (1378). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران. ترجمة احمد تدین. تهران: رسا.
لوتولیه، دومینیک. (1379). گونه شناسی ناحیهای و معماری کبوترخان در فرانسه. ترجمهی نصرالله عسگری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. (56ـ67)، 68ـ88.
محمودیان، سید محمد و چیت ساز، علی. (1379). برجهای کبوتر اصفهان. اصفهان: نشرگلها.
میرفتاح، علی اصغر. (1357). برجهای کبوتر. فصلنامه کاوه (مونیخ). (67):32ـ37.
محمد نژاد، مرجان. (1390). برج کبوترخانه. فصلنامه رشد آموزش هنر. 9،(28)، 2ـ17.
محسنی، سمانه و شهرآبادی، فرشید. (1387). اصفهان، شهرکبوترخانه‌ها. نشریه دانش نما. (161ـ162)، 1ـ12.
محمدی، سیده ساجده، 1392، بررسی برجهای کبوتر استان اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
Husselman, Elinor M., (1984), “The Dovecotes of Karanis”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, Vol. 84. pp. 81-91. Spandl, k., (1998), “Exploring the Round Houses of Doves”, British Archeology Magazine Logo, No. 35. Pp.1-8. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 283 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 359 |
||