بررسی رابطه درون- بیرون و سیر تحولات آن در مساجد ایران ( از آغاز تا دوران صفوی) | ||
| معماری اقلیم گرم و خشک | ||
| دوره 9، شماره 13، شهریور 1400، صفحه 119-138 اصل مقاله (2.53 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/ahdc.2021.16054.1503 | ||
| نویسندگان | ||
| مجید رستمی قلعه لانی* 1؛ الهام بختیاری منش2 | ||
| 1مربی گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| 2استادیار، گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران | ||
| چکیده | ||
| پژوهش حاضر به بررسی رابطه درون- بیرون در معماری مساجد ایران از آغاز تا دوران صفوی می پردازد. هدف، آشکار نمودن این موضوع است که سیر تکاملی معماری مساجد ایران در جهت شکل گیری رابطهای متعادل میان حوزه درون و بیرون بوده است. به عبارت دیگر معماران ایرانی به کمک راهکارهایی که در یک سیر تاریخی تکمیل شده اند، تلاش کرده اند بنای مسجد را به زمینه مکانیاش پیوند دهند و با حفظ حریم مسجد، پیوستگی فضایی میان درون و بیرون آن برقرار سازند. راهبرد پژوهش، ترکیبی از استدلال منطقی و پژوهش موردی است. در ابتدا با مرور نظریات موجود، معیارهای تعیین کننده نوع رابطه میان درون و بیرون بناها دسته بندی میگردد. از آنجا که این دسته بندی با دیدی تکمیلی و انتقادی انجام میشود، پژوهش حاضر در دسته پژوهشهای ثانویه در روش استدلال منطقی قرار میگیرد. مبنای نظری حاصل شده، زمینهای برای آزمون فرضیه فراهم میآورد. در جهت آزمون فرضیه نمونههایی از مساجد جامع به عنوان بناهایی که در تمامی دورانها بیشترین توان جوامع را مصروف برپایی خود کرده اند و بنابراین بیش از هر گونه دیگر میتوانند معماری مساجد را نمایندگی کنند، بر مبنای اولویتهایی انتخاب شده است. مصادیق، بر اساس اسناد کتابخانهای شامل عکس و نقشه بناها و تغییراتی که در ادوار تاریخی داشته اند، تحلیل شده اند. مشخص میگردد در مساجد اولیه رابطه درون- بیرون بیشتر از نوع تفکیک حداکثری میان این دو حوزه بوده است. در حالی که در دورانهای بعدی به تدریج راهکارهایی در طراحی مسجد به کار گرفته میشود که رابطه درون- بیرون را به سوی پیوند هر چه بیشتر میان این دو حوزه سوق میدهند. این راهکارها از سه طریقِ تقویت رابطه بصری، تقویت رابطه حرکتی و تقویت رابطه شکلی- ساختاری، سبب ارتباط و اتصال هر چه بیشتر مسجد به بیرونش گردیده اند. | ||
| کلیدواژهها | ||
| درون؛ بیرون؛ مسجد؛ پیوستگی فضایی؛ معماری ایران | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Study into Interior-Exterior Relationship and Its Evolution Process in Iran's Mosques (from the Beginning to the Safavid Era) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Majid Rostami GHalelani1؛ Elham Bakhtiari Manesh2 | ||
| 1Engineering faculty, Razi university, Kermanshah, Iran | ||
| 2Engineering faculty, Razi university, Kermanshah, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Preserving the inside of a building is an obvious characteristic of Iranian architecture. On the other hand, experts have introduced the continuity between adjacent spaces as another distinctive characteristic of this architecture. However, few studies have investigated how to respond to the two characteristics in the inside-outside relationship of buildings where they are against each other. In order to perform such an assessment, samples of Iranian architecture should be studied. As an important use in the society of Iranian Muslims, a mosque can be a proper sample for this assessment. Therefore, the current study has evaluated the inside-outside relationship in the architecture of Iranian mosques from the beginning to the Safavid era. The goal is to discover the evolutionary procedure of mosques in Iran to create a balanced relationship between the inside and outside. In other words, employing the solutions completed in a historical process, Iranian architects have sought to link a mosque's building to its spatial and outside background and provide spatial continuity between the inside and outside by preserving the mosque's privacy. The research strategy is a combination of logical reasoning and a case study. At first, by reviewing the existing theories, the criteria determining the relationship between the inside and outside of buildings were classified. Since the classification was performed with a critical and supplementary approach, the study is classified as secondary research in the logical reasoning method. The obtained theoretical basis paves the way to evaluate the hypothesis, i.e., assess the inside-outside relationship of mosques in Iran. In order to examine the hypothesis, samples of Jameh Mosques, as buildings allocating the highest power of societies to their construction, and thus, representing the Iranian architecture more than any other sample, were chosen based on priorities. The samples were analyzed according to the library documents, including photos and maps of buildings, as well as their variations in the historical eras. It was found that in initial mosques, the inside-outside relationship was in the form of maximum separation of the two fields, while in the next eras, solutions were employed in designing mosques that directed the inside-outside relationship toward a stronger link between the two fields. Through strengthening the visual relationship, motion relationship, and shape-structural relationship, these solutions made more continuity of the mosques to their outsides so that in the Shah Esfahan mosque, in designing which the whole solutions were used, the building has such a link with its background that makes it hard to distinguish them. | ||
| کلیدواژهها [English] | ||
| Inside, outside, mosque, spatial continuity, Iranian architecture | ||
| مراجع | ||
|
- آرشیو میراث فرهنگی استان اصفهان
- آرنهایم، رودولف. (1388). «پویه شناسی صور معماری» . قیومی بیدهندی، مهرداد. تهران: فرهنگستان هنر. چاپ سوم
- آزاد، میترا. (1392). «تداوم معماری مذهبی ساسانی در مسجد تاریخانه دامغان؛ تحلیل مقایسه ای آتشکده تپه حصار و مسجد تاریخانه دامغان». صفه. تابستان. شماره ی 61. صص 85-103
- آزاد، میترا. (1393). «بررسی سه مناره ی مهم دوره ی سلجوقی؛ چهل دختران اصفهان، تاریخانه دامغان و مسجد جامع ساوه». دوفصلنامه مطالعات معماری ایران. شماره 5. بهار و تابستان، صص 39-56
- ابونعیم اصفهانی، حافظ. (1377). «ذکر اخبار اصفهان». کسائی، نور الله. تهران: سروش
- الکساندر، کریستوفر. (1390). «سرشت نظم؛ ساختارهای زنده در معماری». صبری، رضا سیروس. اکبری، علی. تهران: پرهام نقش.
- بلیلان، لیدا. (1387). «تأثیر فضای بینابین در پیوستگی فضایی عناصر معماری و شهری در ایران. پایان نامه دکتری معماری. دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات. واحد تهران
- بنیانی، فاطمه. معمار ضیا، کاظم. حبیبی، امین. فتاحی، کاوه. (1397). «پیوستگی فضایی در گذار ار فضای باز به بسته». دو فصلنامه ی علمی پژوهشی اندیشه ی معماری، سال دوم، شماره ی چهار، پاییز و زمستان. صص 63-76
- پیرنیا، کریم. (1382). سبک شناسی معماری ایران. تدوین غلامحسین معماریان. تهران: پژوهنده. چ دوم
- توسلی، محمود. (1367). «اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی» . تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران
- جبل آملی، عبدالله. (1392). «تاریخ تحولات مسجد جامع اصفهان» . فصلنامه ی علمی فنی هنری اثر. شماره ی 61. صص 29- 66
- حائری، محمدرضا. (1388). «نقش فضا در معماری ایران». تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی
- حاجی قاسمی، کامبیز و همکاران( الف؛ 1383). «گنجنامه، دفتر هفتم؛ مساجد جامع». بخش اول. تهران: روزنه، دانشگاه شهید بهشتی
- حاجی قاسمی، کامبیز و همکاران(ب؛ 1383). «گنجنامه، دفتر هشتم؛ مساجد جامع». بخش دوم. تهران: روزنه، دانشگاه شهید بهشتی
- حجت، عیسی. گلستانی، سعید. سعدوندی، مهدی. (1394) . «راهیابی گنبدخانه به مساجد ایران، روایتی از گسست و پیوست فضا» . نشریه ی هنرهای زیبا. دوره ی 20. شماره ی 3. پاییز. صص 21-30
- دری، علی. طلیسچی، غلامرضا. (1396). تبین شفافیت ساختار فضایی معماری ایران در دوره ی صفویه. مطالعه ی موردی؛ کوشک هشت بهشت و مسجد امام اصفهان. فصلنامه ی مطالعات شهر ایرانی اسلامی. سال هفتم، شماره ی 27. بهار. صص 41 – 50
- زارعی، محمد ابراهیم. میردهقان، سید فضل الله. عزیزی بندرآبادی، حمید. کاظم نژاد اصل، ابراهیم. (1397). «تأملی دوباره بر دروه بندی ساخت مسجد جامع شهر یزد بر اساس اسناد مکتوب و یافت های باستان شناسی (از ابتدا تا قرن ششم هجری قمری)». پژوهش های باستان شناسی ایران. شماره 18. دوره ی هشتم. پاییز، صص 157-174
- شایسته فر، مهناز.(1383).« تزئینات کتیبه ای مسجد جامع سمنان». نشریه مطالعات هنر اسلامی، شماره ی 1. صص ۸۹-۱۰۴
- کاتب، احمد بن حسین بن علی. (1345). «تاریخ جدید یزد». به کوشش ایرج افشار. تهران: فرهنگ ایران زمین
- گالدیری، اوژینو. (1392). «مسجد جامع اصفهان». جبل عاملی، عبدالله. تهران: فرهنگستان هنر
- گروت، لیندا. وانگ، دیوید. (1386). روش های تحقیق در معماری. علیرضا عینی فر. تهران: دانشگاه تهران. چ دوم
- گلستانی، سعید. حجت، عیسی. سعدوندی، مهدی. (1396) . «جستاری در مفهوم پیوستگی فضا و روند تحولات آن در مساجد ایران» . نشریه ی هنرهای زیبا. دوره ی 22. شماره ی 4 زمستان. صص 29-44
- گل، یان. (1392). شهر انسانی. ت: علی غفاری، لیلا غفاری. تهران: انتشارات علم معمار.
- گیدئون، زیگفرید. (1395). «فضا، زمان و معماری». مزینی، منوچهر. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ پانزدهم
- محبوبی، قربان. مختاباد امرئی، مصطفی. اعتصام، ایرج. عطار عباسی، مصطفی. (1396). «همزیتی درون و برون معماری در ارسن نقش جهان». باغ نظر. سال پانزدهم. شماره 58. صص 51-64
- نصرالهی، عبدالله. (1392). «مسجد جامع زواره؛ معرفی و تحلیل ساختار کالبدی». فصلنامه ی علمی فنی هنری اثر. پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. شماره ی 62، صص 87-106
- نوربرگ شولتز. (1391). «معماری؛ حضور، زبان و مکان». ت؛ سیر احمدیان، علیرضا. تهران: نیلوفر
- هردگ، کلاوس. (1376). «ساختار شکل در معماری ایران و ترکستان». ت؛ محمد تقی زاده مطلق. تهران: بوم
- هیلن براند، رابرت. (1383). «معماری اسلامی». ت؛ اعتصام، ایرج. تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری. چاپ سوم
- Nooraddin, Hoshiar. (1998). "Al-fina', in- between spaces as an urban design concept: Making public and private places along streets in Islamic cities of the Middle East". Urban design international journal. Volume 3.pp 65-77. Palgrave Macmillan. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/135753198350532
- Ramaswamy, Deepa. (2005). Masters Theses: "Thresholds and Transitions: inbetween the public and private realm." Virginia Tech University. https://vtechworks.lib.vt.edu/handle/10919/35836
- Ragin, Charles.C. (2007). "The SAGE Handbook of Social Science Methodology: The Comprative Method", SAGE Publications. https://books.google.com
- Rowe, colin & Slutzky, Robert (1963). "Transparency: literal and phenomenal".Perspecta. Volume 8. Pp 45-55. MIT press. https://www.jstor.org/stable/1566901
- Skinner, Peter.(2003). "Reflections on Inside-Outside space, Design Research" : Project based research in architecture, 2nd International Conference of the Australasian Association of Schools, - Melbourne.University of Queensland. https://docplayer.net/39480007-Reflections-on-inside-outside-space-peter-skinner.html | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 693 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 849 |
||