ساقی نامه (و مغنی نامه)، یکی از ضد نوع های حماسه | ||
| کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی | ||
| مقاله 3، دوره 22، شماره 48، خرداد 1400، صفحه 79-114 اصل مقاله (609.05 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/kavosh.2020.14553.2833 | ||
| نویسنده | ||
| سکینه عباسی* | ||
| دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد | ||
| چکیده | ||
| ساقی نامه (و مغنی نامه) یکی از گونه های غیرمستقل ادب رسمی پیش از قرن هشتم هجری و گونه شعری مستقل پس از این دوره است که اغلب در قالب مثنوی و بحر متقارب سروده شده و در آن، شاعر با تصاویر خمری، اغراضی چون اغتنام فرصت، باده نوشی و لذّت، گذشت عمر و بی وفایی روزگار را با اعتراض به سنت رایج جامعه بیان می کند. در این پژوهش، ابتدا، به بررسی ریشه ها و علل آفرینش ساقینامه به عنوان یک نوع ادبی، از میان نوع ها و ضدنوع ها پرداخته می شود؛ سپس، نشانه های پرکاربرد آن و پیام آنها از رهگذر مقایسه با هم تباران ساقی نامه (خمریه، قصیده، غزل، رباعیات خیام) نقد خواهد شد. در ادامه نیز به تحلیل شیوِۀ بیان هنری این نوع ادبی و ضرورت اجتماعی و روانشناسی سرودن آن اشاره می شود و در نهایت، محتوای ساقی نامه بررسی می گردد. حاصل کار نشان می دهد ساقی نامه های بنیادین یکی از ضد نوع های حماسه و قصیده اند که از مجرای ذهن شاعران حکیم و فیلسوف زاییده شده اند و ساقی (مغنی) و شراب (موسیقی) و روزگار و من شاعر مهمترین نشانه های آن هستند که از طریق بیان کمینه گرایانه، تقابل گرایانه؛ انشایی با ابزار دیالوگ یکطرفه، نگرش موجود در باب ماهیت و چیستی انسان و جهان هستی را به چالش می کشند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ساقی نامه؛ شعر غنایی فارسی؛ گفتمان؛ اصالت احساس؛ فردیت؛ شراب | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Saghinameh (and Moghanninameh) as an anti-genre epic | ||
| نویسندگان [English] | ||
| sakineh abbasi | ||
| .PhD graduate in Persian literature and language, Yazd University | ||
| چکیده [English] | ||
| Saghinameh (and Moghani-nameh) is an independent form of official literature dating back to the 8th century AH. Independent poetry after this period is often written in the form of Masnavi and Motaghareb, in which the poet with images of vinos expresses exaggerations such as frustration, wind, writing, and pleasure, passing through the life of life, and protesting against the popular traditions of the society. In this research, firstly, the roots of Saghinameh story are explored as a literary form, among genres and anti-genres. Then, the signs and messages frequently used in the book are critically studied through comparisons with its counterparts such as vinos poem, sonnets, odes and poems of Khayyam. Also, the artistic expressions of this kind of literature are analyzed along with the social necessity and psychology of its compilation. Ultimately, the content of the essay will be reviewed. The result of the study indicates that basic Saghinamehs are anti-epics and a poetic genre created by wise poets and philosophical minds, and the cupbearer (harpist), wine (music), time, and I, namely the poet, are the most important signs that challenge the existing attitude toward nature and the nature of man and the universe through a minimalist and opposing language articulated with one-way dialogues. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Saghinameh, Persian lyric poetry, Discourse, Authenticity, Individuality, Wine | ||
| مراجع | ||
|
الف) کتابها 1. آلن، گراهام (1397)، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، چاپ ششم، تهران: نشر مرکز. 2. ابتهاج، هوشنگ (1378)، سیاهمشق، تهران: نشر کارنامه. 3. ارشاد، فرهنگ (1394)، کندوکاوی در جامعهشناسی ادبیات، چاپ دوم، تهران: نشر آگه. 4. اسلامیندوشن، محمدعلی (1382)، جام جهانبین، تهران: نشر قطره. 5. بیر، جیلین (1383)، رمانس، ترجمه سودابه دقیقی، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز. 6. تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژالهآموزگار، تهران: نشر سخن. 7. حافظ شیرازی، شمسالدین محمد (1373)، دیوان، از روی نسخه قدسی (کاملترین نسخه)، به تصحیح و کوشش علیاکبر امید، تهران: نشر نظم. 8. خیام، غیاثالدین ابوحفص عمر بن ابراهیم (1369)، رباعیات، به کوشش محمدعلی فروغی،تهران: انتشارت اسماعیلیان. 9. دبیر سیاقی، محمد (1374)، هزار سال شعر فارسی، تهران: علمی ـ فرهنگی. 10. دهخدا، علیاکبر (1339)، لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 11. رستگارفسایی، منصور (1380)، انواع شعر فارسی (مباحثی در صورتها و معانی شعر کهن و نو پارسی)، چاپ دوم، شیراز: انتشاراتنوید. 12. رضایی، احترام (1390)، ساقینامه در شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر امیرکبیر. 13. رودکی سمرقندی، ابوعبدالله جعفربنمحمد (1376)، دیوان اشعار، براساس نسخه سعید نفیسی و یبراگینسکی، چاپ دوم، تهران: نشر نگاه. 14. زرقانی، مهدی و محمدرضا قربانصباغ (1395)، نظریه ژانر (نوع ادبی ـ رویکرد تحلیلی تاریخی)، تهران: نشر هرمس. 15. شریفی، فیض (1395)، خیام و پساخیامیان، تهران: انتشارات نگاه. 16. شفیعیکدکنی، محمدرضا (1391)، رستاخیز کلمات (درس گفتارهایی درباره نظریه ادبی صورتگرایان روس)، تهران: نشر سخن. 17. _________ (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه (درآمدی بر سبکشناسی نگاهعرفانی)، چاپ چهارم، تهران: نشر سخن. 18. شمیسا، سیروس (1373)، انواع ادبی، چاپچهارم، تهران: انتشاراتفردوس. 19. شوالیه، ژان و آلنگربران (1385)، فرهنگ نمادها، تهران: انتشاراتجیحون. 20. صفا، ذبیحاله (1366)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: فردوس. 21. طهماسبی، فرهاد (1395)، جامعهشناسی غزل فارسی، تهران: علمی ـ فرهنگی. 22. فرای، نورتروپ (1377)، تحلیل نقد، ترجمه صالححسینی، تهران: انتشاراتنیلوفر. 23. فردوسی، ابوالقاسم (1379)، شاهنامه بر اساس چاپمسکو، بهکوشش سعید حمیدیان، چاپپنجم،تهران: نشر قطره. 24. فخرالزمانی، عبدالنبی (1340)، تذکره میخانه، بهکوشش احمد گلچینمعانی، تهران: اقبال. 25. قنبری، محمدرضا (1384)، خیامنامه، تهران: انتشارات زوار. 26. گاردر، یوستاین (1395)، دنیای سوفی، ترجمه دکتر مهدی سمسار، تهران: انتشارات جام. 27. گلچینمعانی، احمد (1368)، تذکره پیمانه، تهران: کتابخانه سنایی. 28. مسعودی، شیوا. (1395)، کارنامه تلخکان (بازشناخت اطوار تلخکی و دلقکی با نگاهی به متون نمایشی امروزی، میانگاهی و کهن)، چاپ دوم، تهران،: نشر نیلوفر. 29. مکاریک، ایرناریما (1390)، دانشنامه نظریههای ادبی معاصر، تهران: نشر آگه. 30. نظامی گنجوی، الیاسابنمحمد (1370)، اسکندرنامه، بهکوشش حسین پژمان بختیاری، تهران: نشر پگاه. 31. ولک، رنه و آستینوارن (1390)، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، چاپ سوم، تهران: نشر نیلوفر. ب) مقالهها 1. ترابی، محمد (1371)، «حکیم نظامی و ساقینامه در شعر فارسی»، مجله ادبیات دانشگاه تهران، ش 3و 4، سال 29، صص 201-220. 2. جلالیپندری، یدالله (1389)، «حمله حیدری»، مندرج در دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ج14، صص 209-213. 3. رحمدل، غلامرضا (1386)، «مقایسه اغتنام فرصت در اندیشههای حافظ و خیام»، مجله ادبپژوهی، شماره2، صص 117-141. 4. زرینچیان، غلامرضا (1355)، «ساقینامه در ادبفارسی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، ش 47، صص571-586. 5. شهبازی، اصغر (1398)، «تأثیر ساقینامه بر آمیختگی زبان حماسی و غنایی در حمله حیدری راجیکرمانی»، مجله کاوشنامه زبان و ادبیات فارسی، پیاپی 40، صص 153-180. 6. صابرپور، زینب (1388)، «داستان کوتاه مینیمالیستی»، مجله نقد ادبی، سال دوم، ش5، صص 135-146. 7. کمالی، محمود (1393)، «نگاهی به ساقینامه، خمریات و دیتیرمب»، مجله پژوهشهای ادبی و بلاغی، ش 22، صص 30-41. 8. محجوب، محمدجعفر (1339)، «ساقینامه ـ مغنینامه»، مجله سخن، دوره 11، صص 78-79. 9. میرهاشمی، مرتضی (1393)، «نکتهای چند درباره تحول شکلی و معنایی ساقینامهها با تأکید بر تذکره میخانه»، مجله زبان و ادبیات فارسی، سال چهارم، شماره2، صص 81-99. ج) منابع لاتین 1. Cudden, J.A. (1984), A Dictionary of Literature Terms, New York: Pinguin Book.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,455 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 781 |
||