بازتاب وقایع و شخصیت های تاریخی در شعر سبک خراسانی؛ با تاکید بر اشعار فرخی سیستانی و منوچهری | ||
| کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی | ||
| مقاله 8، دوره 20، شماره 42، آذر 1398، صفحه 219-253 اصل مقاله (987.39 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/kavosh.2019.1696 | ||
| نویسندگان | ||
| زهره زرنگار* 1؛ مجید پویان2؛ یدالله جلالی پتدری2 | ||
| 1گروه زبان و ادبیات، دانشگاه یزد | ||
| 2دانشگاه یزد | ||
| چکیده | ||
| شاعران سبک خراسانی به عینیت‌گرایی علاقه نشان داده‌اند؛ چنانکه شعر ایشان را می‌توان مظهر «وقایع تاریخی» و «شخصیّت‌های مؤثّر» آن عصر دانست. فرّخی سیستانی و منوچهری دامغانی بخش عمدۀ زندگی و فعّالیت شاعرانۀ خویش را در عهد غزنویان طی کردند. برغم آنکه این دو شاعر در سلسله‌ای واحد و با فاصلۀ زمانی کوتاه، هر دو به سبک خراسانی شعر میسرودند، در شعر ایشان، علاوه بر شباهت‌های طبیعی در امر واقع‌نگری که شاهدی بر ادامۀ نوع خاصّی از رفتارهای اجتماعی است، تفاوت‌هایی ملاحظه می‌شود که کمتر مورد توجّه محقّقان واقع شده است؛ به‌خصوص، تفاوت در توصیف جزئیّات شخصیّت‌ها و رخدادها که حاصل نوع نگرش شخصی شاعر، زندگی پیشین او قبل از ورود به دربار و برخی ضروریات زمانه است. علاوه بر این، تأمّل در دلایل وصف ممدوحان و مغضوبانی که گاهی رابطۀ مستقیمی با شاعر ندارند، بلکه تحت تأثیر پسند ممدوح و حتّی انحلال هویّت مدّاح در ممدوح به شعر وارد شده‌اند، نشان می‌دهد که صدور احکام کلّی در مورد واقع‌نگری شاعران خراسانی چندان دقیق نبوده است. از دیگر یافته‌های این تحقیق، تأثیر برخی مسائل، از جمله حبّ و بغض‌ها بر واقع‌نگری و تضعیف آن است، به نحوی که در چنین مواردی لازم است تا محقّقان از طریق تفسیر، تأویل، قیاس و سایر ابزارهای پژوهشی، چیزهای واقعی را از آنچه تحت تأثیر احساسات شاعر به واقعیّت اضافه شده، تفکیک کنند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| واقع‌نگری؛ وقایع تاریخی؛ شخصیت‌های تاریخی؛ فرخی سیستانی؛ منوچهری دامغانی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Reflection of Historical Events and Personalities in Khorasani Style Poetry with Emphasis on Farrokhi Sistani and Manouchehri Poems | ||
| نویسندگان [English] | ||
| zohre zarnegar1؛ majid puyan2؛ YADOLLAH JALALI PANDARI2 | ||
| 1yazd university | ||
| 2yazd university | ||
| چکیده [English] | ||
| One of the most important characteristics of the Khorasani Poetry Style is “literary representation”. The poets of this era were so bounded to objectivism, that their poems are a mirror before the face of historical events of the day. In this era, governmental shelter on Persian language and literature caused a qualitative- quantitative development of the poets and their poetry. Among the poets of this era, Farrokhi Sistani and Manouchehri Damghanai have spent their life in the Ghaznavids’ courts: Farrokhi in the king Mahmud’s and Manouchehri in the king Masoud’s one. Although these two poets live in the same Ghaznavid’s court, in very closed periods of time, and both have the same Khorasani Style in their poetry, there are differences in the method of their representation of historical realities, along with some usual similarities. In this survey which is held through a library- comparative- analytical method, we will try to show the similarities and differences of their way of representing the historical events and characters. It is cleared that these two poets are both subjectivists and have shown the features of their own lives, related political men, praised men, disfavored men, and simply described ones, along with historical events like: wars, deposals, installations, celebrations, and the mourning ceremonies. However, there are differences in the amount, accuracy and favoritism of the data which are bounded to the characteristic of the poet and the day’s necessities. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Literary Representation, Historical events, Historical characters, Farokhi Sistani, Manouchehri Damghanai | ||
| مراجع | ||
|
الف) کتاب‌ها: 1- آبرامز، مایر هوارد(1390)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمة سعید سبزیان مرادآبادی، ویرایش نهم، تهران، انتشارات رهنما. 2- ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1389)، فلسفه و ساحت سخن، تهران، انتشارات هرمس. 3- احمدی، بابک(1390)، حقیقت و زیبایی، چ21، تهران، نشر مرکز. 4- امامی افشار، احمدعلی(1382)، گزیدة اشعار فرّخی سیستانی، چ5، تهران، نشر قطره. 5- ـــــــــــــــــــــ(1388)، گزیدة اشعار منوچهری دامغانی، تهران، نشر قطره. 6- امامی، نصرالله(1371)، منوچهری دامغانی، ادوار زندگی و آفرینش‌های هنری، چ2، اهواز، انتشارات دانشگاه اهواز. 7- ـــــــــــــ(1380)، پرنیان هفت‌رنگ، چ5، تهران، انتشارات جامی. 8- بارتولد، ولادیمـیـرویچ(1352)، ترکستان‌نامه، ترجمة کریم کشاورز، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 9- باسورث، کلیفورد ادموند(1378)، تاریخ غزنویان، ترجمة حسن انوشه، چ2، تهران، انتشارات سپهر. 10- بهار، محمّدتقی(ملک‌الشّعرا)(1337)، سبک‌شناسی، چ2، تهران، انتشارات امیرکبیر. 11- بیهقی، ابوالفضل محمّدبن‌حسین(1383)، تاریخ بیهقی، به‌تصحیح: علی‌اکبر فیّاض، به اهتمام: محمّدجعفر یاحقی، چ4، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی. 12- پارسانسب، محمّد(1387)، جامعه‌شناسی ادبیّات فارسی، تهران، انتشارات سمت. 13- پیرنیا، مشیرالدّوله و عبّاس اقبال آشتیانی(1386)، تاریخ ایران، تهران، انتشارات سمیر. 14- چرنیشفسکی، ن‍ی‍ک‍الای گ‍اوری‍ل‍ووی‍چ،(1357)، رابطة هنر با واقعیّت از دیدگاه زیبایی‌شناسی، ترجمة م. امین مؤیّد، تهران، انتشارات رز. 15- دهخدا، علی‌اکبر(1373)، لغت‌نامه، زیر نظر محمّد معین وسیّدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 16- راوندی، مرتضی(1347)، تاریخ اجتماعی ایران(تاریخ اجتماعی ایران و کهن‌ترین ملل اسلامی از آغاز تا اسلام)، تهران، انتشارات امیرکبیر. 17- ریخته‌گران، محمّدرضا(1393)، حقیقت ونسبت آن با هنر، چاپ سوم، تهران، اتشارات سورة مهر. 18- زرّین‌کوب، عبدالحسین(1343)، با کاروان حلّه، تهران، نشر جاویدان. 19- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1350)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، ویراست اوّل، تهران، انتشارات نیل. 20- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1366)، صور خیال در شعر فارسی: تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریة بلاغت در اسلام و ایران، ویراست دوم، تهران، نشر آگه. 21- شمیسا، سیروس(1388)، سبک‌شناسی شعر، چاپ 4 از ویرایش2، تهران، انتشارات میترا. 22- ـــــــــــــــ(1383)، نقد ادبی، چ4، تهران، انتشارات فردوس. 23- صفا، ذبیح‌الله(1347)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران، انتشارات ابن‌سینا. 24- طباطبایی، سیّدمحمّدحسین(1385)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، زیر نظر مرتضی مطهّری، چاپ دهم، تهران، انتشارات صدرا. 25- عبادیان، محمود(1372)، درآمدی بر سبک‌شناسی در ادبیّات، چ2، تهران، انتشارات آوای نور. 26- عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن‌اسکندر(1345)، قابوس‌نامه، به‌تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 27- عوفی، محمّد(1321ق.)، لباب‌الباب، به اهتمام و تصحیح: ادوارد براون، لیدن، انتشارات بریل. 28- غلامرضایی، محمّد(1381)، سبک‌شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، چ1 از ویرایش2، تهران، انتشارات جامی. 29- فرّخی سیستانی، ابوالحسن علی‌بن جولوغ(1380)، فرّخی سیستانی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چ24، تهران، انتشارات صفی‌علیشاه. 30-ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1375)، دیوان، به کوشش محمّد دبیرسیاقی، چاپ دوم، تـهران، نشر زوّار. 31-ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ(1311)، دیوان حکیم فرّخی سیستانی، به‌تصحیح علی عبدالرّسولی، تهران، انتشارات مجلس. 32- فرزاد، عبدالحسین(1376)، نقد و پژوهش منوچهری، تهران، نشر آتیه. 33- گردیزی، ابوسعید عبدالحی‌بن ضحاک(1363)، تاریخ گردیزی(زین‌الاخبار)، به‌تصحیح و مقابلة عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات ارمغان. 34- محجوب، محمّدجعفر(1345)، سبک خراسانی در شعر فارسی: بررسی مختصات سبکی شعر فارسی از آغاز ظهور تا پایان قرن پنجم هجری، تهران، انتشارات فردوسی. 35- معین، محمّد(1386)، فرهنگ فارسی، چاپ 4، تهران، انتشارات ادنا. 36- منوچهری دامغانی، احمَدبن قوص‌بن احمد(1338)، دیوان استاد منوچهری دامغانی، به‌کوشش محمّد دبیرسیاقی، چ2، تهران، انتشارات زوّار. 37- نظامی عروضی، احمدبن عمربن علی(1333)، چهارمقاله، به تصحیح محمّد معین، به اهتمام محمّد قزوینی، تهران، انتشارات ارمغان. 38- نفیسی، سعید(1336)، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، چ2، تهران، انتشارات ابن‌سینا. 39- یوسفی، غلامحسین(1341)، فرّخی سیستانی: بحثی در شرح احوال و روزگار و شعر او، مشهد، انتشارات باستان. ب)مقالات: 1- سمیعی، احمد(1375)، «وصف طبیعت در شعر غنایی فارسی قرن‌های چهارم و پنجم هجری»، مجلّة نامة فرهنگستان، دورة دوم، شمارة 4، صص 139-117. 2- شریعتی، محمّدتقی(1385)، «روایت و واقعیّت»، مجلّة نامة تاریخ‌پژوهان، تابستان، شمارة6، صص76- 66. 3- کاشف، منوچهر(1376)، «تاریخ و خاطره در شعر فارسی: فرّخی سیستانی»، مجلّة ایران‌نامه، بهار، شمارة58، صص280- 251. 4- گراوند، علی(1392)، «بررسی سطح فکری اشعار منوچهری دامغانی»، مجلّة آینة میراث، پاییز و زمستان، شمارة 53، صص244- 219. 5- گودرزی، محمّدتقی و محمّدرضا ساکی(1392)، «تحلیل تحوّل معیار ارزش‌های اجتماعی در مدایح قرن‌های اوّل تا نیمة قرن پنجم»، مجلّة عرفانیّات در ادب فارسی، پاییز، شمارة16، سال 4، صص70 - 49. 6- محسنی، مرتضی و همکاران(1394)، «انحلال هویّت مدّاح در هویّت ممدوح: مطالعه‌ای بر پایة اشعار مدحی فرّخی در دستگاه غزنوی»، مجلّة پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، پاییز، شمارة 38، صص152-129. 7- مؤمنی، محسن(1393)، «رقابت دبیران خراسانی و عراقی در دیوانسالاری غزنوی»، مجلّة تاریخ اسلام و ایران، پاییز، شمارة 33، صص218-193. 8- نظری، سوسن(1395)، «راز درمانگری منوچهری»، مجلّة مطالعات ادبیّات، عرفان و فلسفه، دورة دوم، پاییز، شمارة 3/1، صص109 – 101. ج) منابع لاتین: 1- Eagle, Dorothy, The Concise Oxford Dictionary of English Literature, Second Edition, Oxford University Press, London, 1973. 2- Fouchecour, C.H.(1969) La Description de la Nature dans la Poésie Lyrique Persane 3- du xie Siècle, Inventaire et Analyse des Thèmes, Paris, Librairie C. Klincksieck. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,148 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 789 |
||