نقد و بررسی سیمای فیروز بن یزدگرد دوم در شاهنامه و تواریخ دوره‌ی اسلامی | ||
| کاوش‌نامه زبان و ادبیات فارسی | ||
| مقاله 5، دوره 20، شماره 42، آذر 1398، صفحه 123-154 اصل مقاله (823.47 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.29252/kavosh.2019.1693 | ||
| نویسندگان | ||
| محمود رضایی دشت ارژنه* ؛ سیده زهرا ملک پور | ||
| دانشگاه شیراز | ||
| چکیده | ||
| در پی تبیین جایگاه بخش تاریخی شاهنامه، در این جستار سیمای فیروز در شاهنامه با تواریخ دورة اسلامی مقایسه و روشن شد که شاهنامه از نظر تاریخی نیز یکی از منابع موثّق و قابل اعتماد است و در کلّیات، ماجراهای عهد فیروز با متون تاریخی همسوست؛ چنانکه شورش فیروز بر برادرش هرمزد و تصاحب سلطنت، قحطی هفت ساله، مردمداری فیروز و مدیریت بحران در دورة قحطی، ساختن شهرهایی در زمان فیروز، جنگ فیروز با خوشنواز، شکست فیروز در رویارویی با خوشنواز و کشته شدنش در خندق، گماشتن سوفرای و بلاش در پایتخت در هنگام لشکرکشی به سرزمین هیاطله، بیست و هفت سال سلطنت فیروز، کینخواهی سوفزای از خوشنواز و برگرداندن غنائم و اسرا هم در شاهنامه و هم در بیشتر منابع تاریخی آمده است و همسویی قابل تأمّلی بین شاهنامه و تواریخ عهد اسلامی دیده میشود. بدیهی است که در برخی جزئیات، اختلافهایی نیز بین شاهنامه و متون تاریخی وجود دارد؛ چنانکه دربارة مدّت قحطی، خاستگاه خشکسالی، مدّت پادشاهی فیروز، تعداد و نام شهرهای ساخته شده به دست فیروز، کیفیت جنگ او با خوشنواز، کنش او در مواجهه با هرمزد، خاستگاه جنگ او با خوشنواز و افراد همراه او در جنگ با خوشنواز اختلافاتی جزئی بین روایت فردوسی و برخی از منابع تاریخی دیده میشود که این اختلافات جزئی حتّی در بین خود تواریخ دورة اسلامی نیز مشهود است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| فیروز بن یزدگرد؛ شاهنامه؛ تواریخ دوره اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| An Analysis of the Character of Firooz (Son of Yazdgerd II) in Shahnameh and the Islamic Historical texts | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mahmood Rezaii؛ SEYYEDEH ZAHRA MALEKPOOR | ||
| Shiraz university | ||
| چکیده [English] | ||
| Following the explanation of the historical position of Shahnameh, in this study, Firouz’s character in Shahnameh has compared with the Islamic historical texts, and it became clear that Shahnameh is one of the reliable historical sources too, and in general, is consistent with historical texts about the adventures of Firouz era; as Firouz's rebellion against his brother, Hurmazd, and taking the reign, seven years famine, Firooz's humanity, and the management of the crisis during the famine, the construction of cities in Firouz era, Firouz’s war with Khoshnavaz, the defeat of Firouz in confrontation with Khoshnavaz and being killed in the bay, appointing Sufra and Belash in the capital during the battle in front of Hephthalite’s king, twenty-seven years of the reign of Firuz, taking revenge from Khoshnavaz by Sufra and the return of trophies and captives, are all mentioned in Shahnameh and most of Islamic historical sources; and there is a conspicuous reconciliation between Shahnameh and the historical texts of the Islamic period. Obviously, in some details, there are differences between Shahnameh and the historical texts; as in the length of the period of famine, the duration of the kingdom of Firouz, the number and names of cities were built by Firuz, the method of his war with Khoshnavaz, his reactions in confrontation with Hurmazd, the reason of his war with Khoshnavaz, and his companions in the battle with Khoshnavaz, there are some differences between Ferdowsi's narrative and some historical sources. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Firooz son of Yazdgerd, Shahnameh, the Islamic Historical texts | ||
| مراجع | ||
|
الف) کتابها: 1- آیدنلو، سجّاد(1390)، دفتر خسروان، تهران، نشر سخن. 2- اصفهانی، حمزه(1346)، تاریخ پیامبران و شاهان، ترجمة جعفر شعار، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 3- ابن‌اثیر، عزالدّین(1384)، تاریخ کامل، ترجمة محمّدحسین روحانی، چاپ سوم، تهران، نشر اساطیر. 4- ابن‌بلخی(1374)، فارسنامه، تصحیح منصور رستگار فسایی، شیراز، انتشارات بنیاد فارسشناسی. 5- ابن خلدون، عبدالرّحمن(1375)، العبر، ترجمة عبدالحسین آیتی، تهران، نشر پژوهشگاه. 6- ابن مسکویه، ابوعلی(1369)، تجارب الامم، ترجمة ابوالقاسم امامی، تهران، انتشارات سروش. 7- بلعمی، ابوعلی(1374)، تاریخ‌نامة طبری، تصحیح محمّد روشن، تهران، انتشارات سروش. 8- بناکتی، فخرالدّین(1348)، تاریخ بناکتی، به کوشش جعفر شعار، تهران، انتشارات انجمن مفاخر ملّی. 9- بیرونی، ابوریحان(1389)، آثارالباقیه، ترجمة اکبر داناسرشت، چاپ ششم، تهران، انتشارات امیرکبیر. 10- بیضاوی، عبدالله(1382)، نظام‌التّواریخ، تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. 11- ثعالبی، عبدالملک(1368)، تاریخ ثعالبی، ترجمة محمّد فضائلی، تهران، نشر نقره. 12- جلیلیان، شهرام(1396)، تاریخ تحوّلات سیاسی ساسانیان، تهران، انتشارات سمت. 13- جنیدی، فریدون(1358)، زندگی و مهاجرت نژاد آریا، تهران، انتشارات بلخ. 14- حسینی قزوینی، شرف‌الدّین(1383)، المعجم فی آثار ملوک العجم، تصحیح احمد فتوحینسب، تهران، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. 15- خوارزمی، ابوعبدالله(1347)، مفاتیح‌العلوم، ترجمة حسین خدیوجم، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 16- خوافی، فصیح(1386)، مجمل فصیحی، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، چاپ ششم، تهران، نشر اساطیر. 17- خواندمیر، غیاث‌الدّین(1362)، حبیب‌السّیر، تصحیح محمّد دبیر سیاقی، چاپ سوم، تهران، انتشارات کتاب‌فروشی خیّام. 18- --------------(1372)، مآثر الملوک،. تصحیح میرهاشم محدّث، تهران، نشر رسا. 19- دینوری، ابوحنیفه(1384)، اخبارالطّوال، تصحیح محمود مهدوی دامغانی، چاپ ششم، تهران، نشر نی. 20- سرکاراتی، بهمن(1387)، سایههای شکار شده، تهران، انتشارات طهوری. 21- صفا، ذبیحالله(1389)، حماسهسرایی در ایران، تهران، نشر قطره. 22- منهاج سراج(1363)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات دنیای کتاب. 23- طبری، محمّدبن‌جریر(1385)، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران، نشر اساطیر. 24- کریستن‌سن، آرتور(1368)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة غلامرضا رشید یاسمی، چاپ ششم، تهران، انتشارات دنیای کتاب. 25- گردیزی، ابوسعید(1347)، زین‌الاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. 26- ماسه، هانری(1375)، فردوسی و حماسه ملّی، ترجمة مهدی روشنضمیر، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز. 27- مجملالتّواریخ و القصص(1383)، تصحیح ملکالشّعراء بهار، تهران، انتشارات دنیای کتاب. 28- مرعشی، ظهیرالدّین(1345)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، تصحیح محمّدحسین تسبیحی، تهران، انتشارات مؤسّسة مطبوعاتی شرق. 29- مستوفی، حمدالله(1362)، تاریخ گزیده، به کوشش عبدالحسین نوائی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیرکبیر. 30- مسعودی، علی‌بن‌حسین(1365)، التّنبیه و الاشراف، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی. 31- مسعودی، علی‌بن‌حسین(1378)، مروج‌الذّهب ، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی. 32- مسکوب،شاهرخ(1350)، سوگ سیاوش(در مرگ و رستخیز)، تهران، انتشارات خوارزمی. 33- -----------(1384)، ارمغان مور، جستاری در شاهنامه، تهران، نشر نی. 34- مقدسی، مطهّربن‌طاهر(1374)، آفرینش و تاریخ، تصحیح محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، نشر آگه. 34- میرخواند، محمّد(1338)، روضة‌الصّفا، تهران، انتشارات خیّام. 35- نولدکه، تئودور(بی‌تا)، تاریخ ایرانیان و عرب‌ها در زمان ساسانیان، ترجمة عبّاس زریاب خویی، تهران، انتشارات انجمن آثار ملّی. 36- یعقوبی، احمد(1371)، تاریخ یعقوبی، ترجمة محمّدابراهیم آیتی، چاپ ششم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
ب) مقالات: 1- رضایی دشتارژنه، محمود و محمّد بیژنزاده(1395)، «نقد و بررسی داستان «آن پادشاه جهود که نصرانیان را میکشت از بهر تعصّب» از مثنوی مولوی بر اساس رویکرد بینامتنیت»، مجلّة متنپژوهی ادبی، سال20، شمارة68، صص189-167. ج) منابع لاتین: 1- Covasji, Davar(1927),” The Historical Epic with Particular Reference to the Shahnameh, , No10, Bombay. 2- Shahbazi, Shapour(1991), Ferdowsi(A The journal of k.R Came Oriental Institute Critical Biography), U.S.A, Costa Mesa, California, Mazda Publisher. 3- Schippmann, Klaus(2012), “FĪRŪZ,” Encyclopaedia Iranica, IX/6, pp 631-632, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/firuz-1 (accessed on 30 December 2012). | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 984 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 772 |
||